نقش خاندان آل برمک و آل سهل در انتقال فرهنگ وآداب حکومتداری ایران باستان به خلافت عباسی

چکیده نقش خاندان برمک و سهل در انتقال فرهنگ و آداب حکومتداری ایران باستان به خلافت عباسی برمکیان از جمله خاندان های بانفوذ ایرانی در دستگاه خلافت بودند،که پیش از اسلام سدانت و تولیت معبد نوبهار را که معبدی بودائی بود بر عهده داشتند. با پذیرش اسلام توسط این خاندان در قرن اول هجری، زمینه ای فراهم شد که آنان بتوانند به دستگاه خلافت عباسی راه یابند. از معروف ترین افراد این خاندان یحیی برمکی و فرزندان وی جعفر و فضل می باشند؛ این افراد در دوران هارون الرشید قدرت زیادی کسب کردند و به جرأت می توان ادعا کرد دوران باعظمت خلافت هارون تا حد زیادی مرهون تلاش های این خاندان می باشد؛ اما پس از چندی عوامل گوناگونی زمینه ی سقوط فراهم ساخت. خاندان سهل از دیگر خاندان های وزارت پیشه ی ایرانی به شمار می روند که به دستگاه خلافت عباسی راه یافتند، این خاندان از خاندان های ایرانی ساکن در ناحیه سرخس خراسان بودند. برخی معتقدند که خاندان سهل از دهقانان و زمینداران بزرگ و با نفوذ منطقه ی خراسان اند، اما اکثر منابع آن ها را از اولاد ملوک فُرس معرفی می کنند که به وساطت یحیی بن خالد برمکی وزیر هارون الرشید مسلمان می شوند و بدین وسیله زمینه ی رشد و ترقی آنان در دربار خلافت عباسی فراهم می شود. نبوغ و استعداد فضل بن سهل باعث می شود که از سوی خلیفه هارون الرشید به عنوان معلم مأمون برگزیده شود. دستیابی فضل به این مقام زمینه ی نفوذ این خاندان در دربار خلفای عباسی را دو چندان نمود. سرانجام فضل بن سهل و برادرش حسن در به قدرت رساندن مأمون نقش اساسی ایفا نمودند. از آن جا که این دو افرادی اهل تدبیر بودند، دریافتند که از میان پسران خلیفه بخت مأمون رو به اعتلاست، پس به تدبیر امور وی مشغول شده و روابط نزدیک و دوستانه ای با وی برقرار کردند. فضل بن سهل با مدیریت کاملِ نبرد قدرت میان امین و مأمون، توانست مأمون را فاتح میدان نماید. مأمون در پاسخ به تلاش گسترده ی فضل بن سهل به او لقب ذوالریاستین اعطا نمود و حسن بن سهل را به حکومت عراق منسوب کرد. اما ترس مأمون از نفوذ روزافزون فضل بن سهل در تسلط کامل بر امور از یک سو و بی نیازی مأمون به خاندان سهل بعد از رفع تمام مشکلات خلافت از سوی دیگر باعث شد که مأمون دستور قتل فضل بن سهل را صادر نماید. برادر فضل، حسن نیز در نتیجه ی اندوه ناشی از مرگ برادر به بیماری سودا مبتلا شده و عملاً از صحنه ی سیاست کنار رفت. بنابراین هرچند دوران اقتدار وشکوه این دو خاندان زود به سر آمد ولی آنان توانستند بالاترین منصب دربار یعنی وزارت ،که پس از مقام خلافت گسترده ترین اختیارات را داشت ،به دست گرفته و با اجرای سیاست های اندیشمندانه نقشی بس مهم در جهت انتقال واشاعه ی فرهنگ وتمدن ایرانی به خصوص آداب حکومتداری ایران باستان به خلافت عباسی انجام دهند. واژه های کلیدی: آل برمک، آل سهل ،آداب حکومتداری، وزارت، ایران باستان، خلافت عباسی.